H δημόσια διαθήκη στην Ελλάδα δύσκολα ακυρώνεται

Του Χρήστου Ηλιόπουλου*

12-5-2008

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η απόφαση υπ’ αριθ. 962/2006 του Εφετείου Λάρισας, σχετικώς με υπόθεση αγωγής ακυρώσεως δημοσίας διαθήκης. Τα πραγματικά περιστατικά έχουν ως εξής:
Ο σύζυγος, πάσχων από καρδιά, αισθάνθηκε ενοχλήσεις και εισήχθη στο νοσοκομείο Τρικάλων. Πλησιέστεροι συγγενείς του ήταν η σύζυγός του, ο αδελφός του και οι ανηψιές του, αφού με την σύζυγό του δεν είχαν παιδιά. Κατά τον χρόνο νοσηλείας του ζήτησε να κάνει διαθήκη. Η σύζυγός του μερίμνησε, μαζί με την μία ανηψιά του, ώστε να μεταβεί η οικογενειακή τους συμβολαιογράφος στο νοσοκομείο για την σύνταξη διαθήκης.
Η συμβολαιογράφος μετέβη στο νοσοκομείο και αφού συζήτησε με τον διαθέτη αντελήφθη ότι αυτός, έχων πλήρη χρήση του λογικού, ήθελε πράγματι να συντάξει διαθήκη. Για την σύνταξη της διαθήκης εκλήθησαν τρεις μάρτυρες, γνωστοί της οικογενείας. Στο δωμάτιο του νοσοκομείου παρόντες ήταν ο συμβολαιογράφος, ο διαθέτης φυσικά, οι τρεις μάρτυρες και ένας άλλος ασθενής που νοσηλευόταν στο ίδιο δωμάτιο.
Ο άλλος ασθενής ήταν παντελώς άγνωστος στον διαθέτη και στην οικογένειά του και κατά την σύνταξη της διαθήκης ήταν ξαπλωμένος στο κρεβάτι του, με την πλάτη γυρισμένη και είτε αδιαφορούσε για τα τεκταινόμενα, είτε κοιμόταν.
Οι τρεις μάρτυρες μάλιστα ήταν καθισμένοι στο μεσαίο, άδειο, κρεβάτι κατά τρόπον ώστε να αποκόπτουν κάθε επαφή του διαθέτη με τον άγνωστο νοσηλευόμενο.
Η διαθήκη συνετάγη με το περιεχόμενο που ο διαθέτης δήλωσε στον συμβολαιογράφο, αλλά μετά τον θάνατο του διαθέτη, η σύζυγός και ο αδελφός του θανόντος ήσκησαν αγωγή για να ακυρώσουν την διαθήκη.
Στην αγωγή τους ισχυρίσθηκαν ότι η διαθήκη είναι άκυρη, διότι α) ο διαθέτης κατά τον χρόνο που υπέγραψε την διαθήκη δεν είχε συνείδηση των πράξεών του λόγω της βεβαρυμένης υγείας του, β) η διαθήκη δεν υπεγράφη από τον ίδιο τον διαθέτη αλλά από τρίτο πρόσωπο και γ) δεν τηρήθηκε ο νόμιμος τύπος της διαθήκης, αφού ο διαθέτης δεν είχε σοβαρή πρόθεση να συντάξει διαθήκη, δεν είχε την χρήση του λογικού του, δεν απομακρύνθηκαν από το δωμάτιο του νοσοκομείου κατά την σύνταξη της διαθήκης όλα τα μη έχοντα σχέση με την υπόθεση πρόσωπα, ότι δεν διαβάσθηκε στον διαθέτη μεγαλοφώνως η διαθήκη και δεν την υπέγραψε νομοτύπως αυτός.
Ωστόσο, το Πρωτοδικείο Τρικάλων απέρριψε την αγωγή, με την αιτιολογία ότι οι ισχυρισμοί των εναγόντων δεν απεδείχθησαν αληθείς, αφού η διαθήκη είχε συνταχθεί νομοτύπως.
Η ενάγοντες δεν το έβαλαν κάτω και προσέφυγαν στο Εφετείο Λάρισας, με τον ισχυρισμό ότι το Πρωτοδικείο έσφαλε. Το Εφετείο έκρινε ότι η παρουσία του τρίτου προσώπου, ήτοι του αγνώστου ασθενούς που νοσηλευόταν στον ίδιο θάλαμο, δεν ήταν αρκετή για να επηρεάσει τον διαθέτη στον σχηματισμό της αληθούς βουλήσεώς του περί την διαθήκη του.
Το τρίτο αυτό πρόσωπο, όπως προελέχθη, ήταν άγνωστο στην οικογένεια, ουδεμία σχέση είχε με την υπόθεση και παρέμεινε τελείως αμέτοχο στην σύνταξη της διαθήκης. Επομένως, ούτε επηρέασε, ούτε ήταν δυνατόν να επηρεάσει την ψυχική κατάσταση και τα συναισθήματα του διαθέτη.
Εξάλλου, ενώ το Εφετείο εδέχθη ότι ο διαθέτης, λόγω της αδυναμίας του εξ αιτίας της καταστάσεως της υγείας του, βοηθήθηκε από άλλο πρόσωπο στο να κινήσει το χέρι του και να υπογράψει, εντούτοις, η εξωτερική αυτή βοήθεια από τρίτο πρόσωπο προς τον διαθέτη δεν κρίθηκε από το Δικαστήριο ότι ήταν τόσο μεγάλη και σημαντική ώστε να αλλάξει την πραγματική βούληση του διαθέτη.
Δηλαδή, μπορεί το χέρι του διαθέτη να υποστηρίχθηκε από κάποιον άλλο, ώστε να υπογράψει, αυτός ο άλλος όμως δεν έφθασε στο σημείο να διευθύνει το χέρι του διαθέτη κατά τον σχηματισμό της υπογραφής του. Άρα, ο τρίτος που βοήθησε δεν μετέβαλε τον διαθέτη σε άβουλο όργανό του, αφού ο διαθέτης διετήρησε την χρήση της λογικής του και την πραγματική του θέληση να υπογράψει διαθήκη με το περιεχόμενο που μόλις προ ολίγου είχε προφορικώς ανακοινώσει στον συμβολαιογράφο.
Τέλος, το Εφετείο διέγνωσε ότι όλες οι λοιπές εκ του νόμου προβλεπόμενες προϋποθέσεις για την σύνταξη διαθήκης τηρήθηκαν από τον συμβολαιογράφο και άρα η διαθήκη είχε συνταχθεί νομίμως. Για τον λόγο αυτόν το Εφετείο απέρριψε την αγωγή, όπως είχε κάνει και το Πρωτοδικείο.

. *Ο Χρήστος Ηλιόπουλος είναι
Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω,
Master of Laws.
e-mail: bm-bioxoi@otenet.gr