Παραίτηση κληρονόμου υπέρ άλλου

Του Χρήστου Ηλιόπουλου

Όταν κάποιος δικαιούται μίας κληρονομίας, δύναται εντός προθεσμίας τεσσάρων μηνών να αποποιηθεί της κληρονομίας, ώστε να μην κληρονομήσει αυτός, αλλά κάποιος άλλος συγγενής κατά την σειρά της κληρονομικής διαδοχής. Εάν επί παραδείγματι αποβιώσει κάποιος χωρίς διαθήκη και χωρίς σύζυγο και κληρονομείται από τα δύο παιδιά του, από 1/2 έκαστο, το ένα παιδί του δικαιούται εντός προθεσμίας τεσσάρων μηνών να αποποιηθεί, οπότε το δικό του μερίδιο (1/2) πηγαίνει στο δικό του παιδί (εγγόνι του κληρονομουμένου) ή αν δεν έχει παιδί, στον αδελφό του, που θα κληρονομήσει τότε το 100% της κληρονομίας.
Άλλη περίπτωση είναι όταν π.χ. κληρονομείται η μητέρα χωρίς διαθήκη και αφήνει πλησιέστερους συγγενείς τον σύζυγό της (κληρονομεί 1/4) και το τέκνο τους (κληρονομεί 3/4). Ο σύζυγος δύναται εντός των τεσσάρων μηνών να αποποιηθεί, ώστε το τέκνο τους να λάβει όχι μόνο τα 3/4, αλλά το 100% της κληρονομίας της μητέρας του.
Εάν ο κληρονομούμενος ήταν στο εξωτερικό ή εάν οι κληρονόμοι είναι κάτοικοι εξωτερικού, η προθεσμία αποποιήσεως είναι δώδεκα μήνες. Για το αν η αποποίηση είναι ένας καλός τρόπος μεταβιβάσεως τμήματος της κληρονομίας απευθείας σε κάποιον άλλον κληρονόμο πρέπει ωστόσο να λαμβάνονται υπόψιν το σύνολο των ειδικών συνθηκών σε μία κληρονομία και κυρίως φορολογικά ζητήματα. Εάν δηλαδή το τέκνο κληρονομήσει τα 3/4 της κληρονομίας της μητρός του μπορεί να βρίσκεται εντός του αφορολογήτου, ενώ εάν κληρονομήσει το 100% της κληρονομίας, μπορεί να προκύψει φόρος κληρονομίας, επομένως πρέπει κι αυτό να ληφθεί υπόψιν πριν γίνει η πράξη της αποποιήσεως.
Εάν έχει εκπνεύσει η προθεσμία της αποποιήσεως (των τεσσάρων ή δώδεκα μηνών), ο κληρονόμος θεωρείται ότι έχει αποδεχθεί την κληρονομία. Συμβαίνει συχνά συγκληρονόμοι, μετά την πάροδο ετών και αφού έχει παρέλθει η προθεσμία αποποιήσεως, να ζητούν να βρεθεί νομικός τρόπος να μην πάρουν το κληρονομικό μερίδιό τους, το οποίο θέλουν να το πάρει κάποιος άλλος, π.χ. μία αδελφή τους. Αυτό κατ’ αρχάς δεν μπορεί να γίνει, διότι πρέπει να αποδεχθούν το μερίδιό τους και μετά να το δωρήσουν στην αδελφή τους.
Ωστόσο, μία δυνάτοτητα που κατ’ εξαίρεση τους παρέχεται είναι η «μεταβίβαση» του κληρονομικού τους δικαιώματος, που μπορεί να λάβει την μορφή παραίτησης ή εκποίησης της κληρονομικής μερίδας τους. Αυτό πραγματεύεται η υπ΄αριθ. 816/2010 απόφαση του Αρείου Πάγου, κατά την οποία σε περίπτωση που με διαθήκη κάποιος ορίσει τους κληρονόμους του, εάν ένας εκ των κληρονόμων «αναγνωρίσει σε άλλον κληρονομικά δικαιώματα διαφορετικά από εκείνα τα οποία με τη διαθήκη του παρέχονται, τότε η αναγνώριση αυτή ενεργεί είτε ως παραίτησή του από την άσκηση του κληρονομικού δικαιώματός του κατά του αντισυμβαλλομένου, είτε ως εκποίηση προς αυτόν της κληρονομικής μερίδας του».
Αν όμως η παραίτηση αφορά κληρονομιαία ακίνητα, απαιτείται, μεταξύ των άλλων όρων έγκυρης παραίτησης και η υποβολή της στον τύπο του συμβολαιογραφικού εγγράφου. Ο κληρονόμος δηλαδή που μετά την πάροδο της προθεσμίας αποποιήσεως επιθυμεί ουσιαστικώς να παραιτηθεί του κληρονομικού του δικαιώματος υπέρ του συγκληρονόμου του, εφόσον πρόκεται για ακίνητα, πρέπει την παραίτησή του αυτή να την δηλώσει σε συμβόλαιο που θα συνταχθεί σε συμβολαιογράφο. Διαφορετικά, αν δηλαδή την παραίτησή του την δηλώσει με οποιονδήποτε άλλον τρόπο πλην του συμβολαιογραφικού εγγράφου, επί παραδείγματι σε επιστολή του, δεν θα επιφέρει το νομικό αποτέλεσμα της παραιτήσεως από την κληρονομική του μερίδα.


Ο Χρήστος Ηλιόπουλος είναι
Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω,
Master of Laws.
bm-bioxoi@otenet.gr
ktimatologiolaw@yahoo.gr