Θανατική ποινή στην Τουρκία για τους
πραξικοπηματίες;
Του Χρήστου Ηλιόπουλου*
Το αποτυχημένο
πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016 στην Τουρκία περιέπλεξε ακόμη
περισσότερο την ήδη ρευστή κατάσταση στα ανατολικά σύνορα της Ελλάδος. Μετά τον
πόλεμο στην Συρία και την τεράστια ζημία για την χώρα μας από το προσφυγικό, οι
συνέπειες της αποτυχημένης απόπειρας κατάληψης της εξουσίας στην γείτονα από
κάποιους στρατιωτικούς είναι απρόβλεπτες.
Ένα από τα
ζητήματα που δημιουργήθηκαν είναι η εκπεφρασμένη από τον ίδιο τον Ερντογάν
πιθανότητα επαναφοράς της θανατικής ποινής στην Τουρκία, προφανώς για τα
αδικήματα που θα αποδειχθεί ότι τέλεσαν στις 15-7-2016 ή και πριν, κάποιοι από
τους οργανωτές ή συμμετέχοντες στην απόπειρα πραξικοπήματος. Μέχρι τώρα έχουμε
δει φωτογραφίες και βίντεο με βιαιοπραγίες από «αγανακτισμένους» πολίτες εις
βάρος στρατιωτών και αξιωματικών που κατηγορούνται ότι επεχείρησαν την εκτροπή,
άθλιες συνθήκες κράτησης των «κατηγορουμένων», σημάδια στο σώμα και στο κεφάλι
τους από βασανιστήρια και γενικώς μία γενικευμένη κατάσταση μη τήρησης των
ανθρωπίνων δικαιωμάτων εις βάρος κρατουμένων.
Η εσχάτη των
ποινών, όμως, δηλ. η ποινή του θανάτου αποτελεί την μεγάλη απειλή της
κυβερνήσεως Ερντογάν, εμφανιζομένη ως «επιθυμία του τουρκικού λαού». Ωστόσο, οι
κατηγορούμενοι σε ένα κράτος δικαίου**, δεν καταδικάζονται από την επιθυμία του
λαού, ή μέρους του λαού, ή του όχλου, αλλά από αμερόληπτα δικαστήρια, που
ακούνε όλες τις πλευρές (audio
alteram partem), δηλ. τόσο τον κατήγορο και τους
μάρτυρές του, όσο και τον κατηγορούμενο και τους δικούς του μάρτυρες, καθώς και
τα έγγραφα και λοιπά πειστήρια και αποφασίζουν περί της αθωότητος ή της ενοχής
και περί της ποινής, με βάση νόμους τηρώντας την αρχή nullum crimen nulla poena sine lege certa, scripta, stricta et praevia (κανένα
έγκλημα, καμία ποινή χωρίς νόμο σαφή, γραπτό, συγκεκριμένο/αυστηρό και
προηγούμενο).
Στα πολιτισμένα κράτη το ποινικό δικαστήριο μπορεί να καταδικάσει τον
κατηγορούμενο μόνον εφόσον η πράξη του περιγράφεται και η ποινή προβλέπεται από
έναν νόμο που ήταν ήδη σε ισχύ κατά την χρονική στιγμή που έλαβε χώρα η πράξη.
Στο άρθρο 1 ο Ποινικός Κώδικας στην Ελλάδα ορίζει ότι: «Ποινή δεν επιβάλλεται
παρά μόνο για τις πράξεις εκείνες για τις οποίες ο νόμος την είχε ρητά ορίσει
πριν από την τέλεσή τους». Επίσης, ο νόμος αυτός πρέπει να είναι σαφής και όχι
αόριστος και γενικός, όπως επίσης πρέπει να είναι γραπτός, ώστε να είναι
κατανοητός και να είναι γνωστός από πριν και αυστηρός.
Όταν συνέβη η απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία στις 15-7-2016 ίσχυε
νόμος που προέβλεπε την θανατική ποινή για το συγκεκριμένο αδίκημα; Μάλλον όχι,
αφού όλοι μιλούν για επαναφορά της θανατικής ποινής, που σημαίνει ότι την
συγκεκριμένη ημέρα δεν υπήρχε νόμος που να την προβλέπει. Αν, όμως, δεν ίσχυε
ήδη στις 15-7-2016 συγκεκριμένος νόμος που να προβλέπει την θανατική ποινή για
τις συγκεκριμένες πράξεις (εσχάτης προδοσίας ή όπως άλλως περιγραφούν και
ονομαστούν), τότε πώς είναι δυνατόν να επιβληθεί θανατική ποινή; Το ερώτημα
είναι εύλογο για κάθε νομικό σε ολόκληρο τον κόσμο, αφού η αρχή ότι για να
υπάρξει καταδίκη και ποινή πρέπει να υπάρχει προηγούμενος νόμος, είναι
θεμελιώδης. Με ποιόν τρόπο σκέφτονται στην Τουρκία να εφαρμόσουν θανατική ποινή
επί τυχόν εγκλημάτων που τελέσθηκαν σε χρόνο κατά τον οποίο δεν ίσχυε η ποινή
του θανάτου, δεν είναι δυνατόν να γίνει κατανοητό από έναν νομικό ακόμα και σε
μη ανεπτυγμένα κράτη. Απομένει να παρακολουθήσουμε τις εξελίξεις για να
διαπιστώσουμε στο άμεσο μέλλον πόσο πιο πολύ μπορεί η Τουρκία να απομακρυνθεί από
την ομάδα των χωρών που εφαρμόζουν τις αρχές του κράτους δικαίου και της
προστασίας των στοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
**Κράτος
δικαίου (rule
of
law)
δεν σημαίνει το δίκαιο κράτος, αλλά το κράτος που εφαρμόζει υφιστάμενο δίκαιο,
δηλαδή σαφείς και γραπτούς νόμους, με βάση τους οποίους δικάζει τους
κατηγορουμένους.
.
*Ο Χρήστος Ηλιόπουλος
είναι
Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω,
Master of Laws.
No comments:
Post a Comment