Άκυρη διαθήκη λόγω πιέσεων προς την διαθέτη

Η διαθήκη είναι ένα πολύ σημαντικό έγγραφο με το οποίο μεταβιβάζεται η κυριότητα ακινήτων, αλλά και άλλων περιουσιακών αγαθών, συχνά τραπεζικών λογαριασμών, ή κινητών πραγμάτων μεγάλη αξίας, όπως κοσμήματα, πίνακες ζωγραφικής ή άλλα έργα τέχνης κλπ. Η διάγνωση της ικανότητος ή ανικανότητος του προσώπου που έγραψε την διαθήκη αποκτάει συνεπώς μεγάλη αξία και αποτελεί συχνά την αιτία δικαστικών διενέξεων. Αυτό συμβαίνει διότι συχνά εκείνος που συντάσσει διαθήκη είναι μεγάλης ηλικίας και πολλές φορές η υγεία του δεν είναι πολύ καλή, με αποτέλεσμα είτε να συντάσσει πράγματι άκυρη διαθήκη, διότι δεν καταλαβαίνει τι γράφει, είτε η ελαφρώς κλονισμένη υγεία του να γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης εκείνων που επιδιώκουν να ακυρώσουν την διαθήκη του. Στην υπ'αριθ. 840/2013 απόφασή του ο Άρειος Πάγος έκρινε υπόθεση στην οποία η διαθέτις είχε γράψει αρκετές διαθήκες, από τις οποίες οι πιο κρίσιμες ήταν εκέινη που συνέταξε τον Ιούνιο του 1994 και εκείνη που έγραψε τον Ιανουάριο του 1995. Η διαθέτης αρχικώς είχε κάνει διαθήκη το 1972 αφήνοντας την περιουσία της στον σύζυγό της. Όταν όμως αυτός πέθανε το 1986, η διαθέτις έγραψε άλλες διαθήκες. Τον Ιούλιο του 1994, όταν ήταν ήδη 84 ετών, έγραψε νέα διαθήκη, με την οποία ακύρωνε όλες τις προηγούμενες και άφηνε την περιουσία της στην αδελφή της, με τον όρο όμως ότι αν η αδελφή της πεθάνει πριν από αυτήν, τότε η περιουσία της ήθελε να μεταβιβασθεί στον Ιερό Ναό Αγίου Νεκταρίου. Κατά το διάστημα αυτό η διαθέτις, η οποία ήταν ομογενής από την Ρουμανία, δεν γνώριζα καλά την ελληνική γλώσσα και δεν είχε πολλούς συγγενείς στην Ελλάδα, είχε σχέσεις με γείτονες, που την φρόντιζαν, κατά μία άποψη όμως, ασκούσαν και επιρροή επάνω της, για να αλλάξει διαθήκη και να αφήσει την περιουσία της σ' αυτούς. Τον Ιανουάριο του 1995 η διαθέτις άλλαξε μία ακόμη φορά την διαθήκη της και άφηνε πλέον την περιουσία της στους γείτονες και σε κάποιους συγγενείς. Η αδελφή της απεβίωσε πριν από αυτήν, ενώ η διαθέτις απεβίωσε το 1996. Οι διαθήκες της θανούσης δημοσιεύθηκαν από το Πρωτοδικείο. Ο Ιερός Ναός άσκησε αγωγή με την οποία ζητούσε την ακύρωση της τελευταίας διαθήκης της, δηλ. εκείνης που υπέγραψε τον Ιανουάριο του 1995, διότι τότε η διαθέτης δεν είχε την χρήση του λογικού και δεν αντιλαμβανόταν πλήρως τις συνέπειες των πράξεών της. Ο Ιερός Ναός είχε έννομο συμφέρον να επιδιώξει την ακύρωση της τελευταίας διαθήκης, διότι αν αυτή ακυρωνόταν, θα ίσχυε η προηγούμενη διαθήκη, δηλ. εκείνη που είχε συνταχθεί τον Ιούνιο 1994, κατά την οποία ο Ιερός Ναός ελάμβανε το μεγάλο μέρος της περιουσίας της, δεδομένης της προαποβιώσεως της αδελφής της διαθέτιδος. Το Εφετείο, όπου έφθασε η υπόθεση, διεπίστωσε ότι σε σύντομο χρονικό διάστημα από την σύνταξη της τελευταίας διαθήκης του 1995 η διαθέτις εξετάσθηκε από ψυχίατρο και διαγνώσθηκε, ότι παρουσίαζε σαφή έκπτωση στις περισσότερες από τις νοητικές της λειτουργίες και ειδικότερα εμφάνιζε διαταραχές στον τοπικό και κυρίως στον χρονικό προσανατολισμό, διαταραχές στην προσοχή και την συγκέντρωση, έκπτωση της μνήμης, τόσο της βραχύχρονης όσο και της μακρόχρονης, μικρή καχυποψία και δυσκολία στον λόγο όσον αφορά την ονομασία αντικειμένων. Ο ιατρός χαρακτήρισε τα συμπτώματα ως παθολογικά, μη οφειλόμενα μόνο στην φυσιολογική διεργασία της γήρανσης, αλλά και σε γεροντική άνοια αξιολογούμενη ως ελαφρά. Τελικώς, το Εφετείο έκρινε ότι η διαθέτις με επιβαρυμένη πνευματική υγεία και τελούσα υπό την ψυχική πίεση άλλων προσώπων, δεν είχε συνείδηση των πράξεών της και ειδικότερα της βαρύτητας και σημασίας της διαθήκης, όταν την συνέταξε στις 12-1-1995 και επομένως ήταν ανίκανη να συντάξει διαθήκη. Οι ηττηθέντες άσκησαν αναίρεση στον Άρειο Πάγο, ο οποίος επεκύρωσε την απόφαση του Εφετείου, κρίνοντας αμετακλήτως πλέον ότι η διαθήκη του Ιανουαρίου 1995 ήταν άκυρη και ισχυρή ήταν η διαθήκη του Ιουνίου 1994, σύμφωνα με την οποία το μεγαλύτερο μέρος της κληρονομίας περιερχόταν στον Ιερό Ναό. Ο Χρήστος Ηλιόπουλος είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Master of Laws. www.greekadvocate.eu bm-bioxoi@otenet.gr ktimatologiolaw@yahoo.gr