Αποζημίωση για καθυστέρηση δίκης στην Ελλάδα

Του Χρήστου Ηλιόπουλου* Παροιμιώδης είναι η καθυστέρηση στην απονομή δικαιοσύνης στην Ελλάδα σε ορισμένες περιπτώσεις. Συχνά η ολοκλήρωση μίας δικαστικής διαφοράς απαιτεί πάροδο πολλών ετών, με ευθύνη κυρίως του συστήματος και των μακροχρόνιων δικασίμων και όχι των διαδίκων. Στην διοικητική δίκη ειδικώς, δηλ. στις διαφορές που έχει ο πολίτης με δημόσιες αρχές, η καθυστέρηση των διαδικασιών έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις. Από την ημέρα καταθέσεως μίας προσφυγής μπορεί να περάσουν χρόνια μέχρι να δικασθεί για πρώτη φορά! Ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας δε, του ανωτάτου διοικητικού δικαστηρίου, οι αναβολές είναι σχεδόν μόνιμο φαινόμενο, τις περισσότερες φορές μάλιστα οίκοθεν, δηλ. όχι αιτήσει των διαδίκων, αλλά του ιδίου του δικαστηρίου. Η κατάσταση αυτή συνιστά παραβίαση του άρθρου 6 της Συμβάσεως της Ρώμης (Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου), που επιβάλλει στα κράτη την δίκαιη δίκη, η οποία μεταξύ άλλων περιλαμβάνει και την ταχεία δίκη. Επειδή υπήρξαν στο παρελθόν πλήθος αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), με τις οποίες καταδικάσθηκε η Ελλάδα για παραβίαση του άρθρου 6, λόγω αργής απονομής της δικαιοσύνης, η Ελλάδα θέσπισε το Νόμο 4055/2012, στα άρθρα 53 - 60 του οποίου προβλέπεται η δυνατότητα αξιώσεως αποζημιώσεως από το κράτος, εάν αποδειχθεί ότι 1) συντρέχει παραβίαση του δικαιώματος του αιτούντος σε ταχεία απονομή της δικαιοσύνης, 2) πρέπει να καταβληθεί χρηματικό ποσό για την δίκαιη ικανοποίηση του αιτούντος και 3) πρέπει να καθορισθεί το ύψος του ποσού αυτού. Κριτήρια δυνάμει των οποίων κρίνει το δικαστήριο για το εάν οφείλεται να καταβληθεί αποζημίωση στον πολίτη, του οποίου η υπόθεση καθυστέρησε πέραν ενός ευλόγου χρόνου ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων, είναι η συμπεριφορά του πολίτη και της αντίδικης δημόσιας αρχής κατά την εξέλιξη της δίκης, η πολυπλοκότητα της υποθέσεως, η στάση των αρμοδίων κρατικών αρχών και το διακύβευμα, δηλ. η σημασία της υποθέσεως για τον πολίτη. Η αίτηση για αποζημίωση λόγω υπερβολικά αργής απονομής δικαιοσύνης πρέπει να υποβληθεί σε προθεσμία έξι μηνών από την δημοσίευση της αποφάσεως του δικαστηρίου, που καθυστέρησε να εκδοθεί. Ο προσδιορισμός δικασίμου γίνεται εντός των πέντε επομένων μηνών, ενώ η διοικητική αρχή οφείλει να αποστείλει τις απόψεις της τουλάχιστον 15 ημέρες πριν τη δικάσιμο. Απόφαση όμως εκδίδεται υποχρεωτικώς εντός δύο μηνών από την συζήτηση της αιτήσεως αποζημιώσεως, ακόμα κι αν η διοίκηση δεν έστειλε τις απόψεις της με τα σχετικά έγγραφα. Στην υπ΄αριθ. 4467/2012 απόφαση του Γ' Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) κρίθηκε η αίτηση δικηγόρου για αποζημίωση, διότι η δίκη του κράτησε πάνω από οκτώ χρόνια, σε ένα μόνο βαθμό δικαιοδοσίας. Ο πολίτης αυτός είχε προσφύγει το έτος 2003, με αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του ΣτΕ, κατά αποφάσεως του πανεπιστημίου Θεσσαλίας να προσλάβει άλλον δικηγόρο ως νομικό σύμβουλο, κατά παράλειψη του αιτούντος. Το ΣτΕ ανέβαλε την συζήτηση της υποθέσεως πολλές φορές, είτε λόγω μη υποβολής φακέλλου από το πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, είτε με αναβολές που το ίδιο το δικαστήριο έδωσε, πάντως χωρίς ο αιτών δικηγόρος να έχει ζητήσει αναβολή της υποθέσεως. Τελικώς, η υπόθεση συζητήθηκε το 2009, ενώ απόφαση εξεδόθη το 2011 (!), η οποία μάλιστα καθαρογράφηκε μόλις το 2012. Χρειάσθηκε δηλ. η πάροδος οκτώ ετών και τεσσάρων μηνών για να τελειώσει η δίκη, ενώπιον μάλιστα ενός μόνο δικαστηρίου! Ο πολίτης που είχε ασκήσει την αίτηση το 2003 και είδε την δίκη να τελειώνει μόλις το 2011, επεκαλέσθη το νέο νόμο 4055/2012 και αιτήθηκε αποζημιώσεως 30.000 ευρώ. Το δικαστήριο τελικώς απεφάνθη ότι πράγματι η δίκη κράτησε περισσότερο από το ευλόγως αναμενόμενο χρονικό διάστημα, χωρίς ευθύνη του αιτούντος, αλλά έκρινε ότι το διακύβευμα δεν ήταν τόσο σημαντικό για τον αιτούντα, αφού η πρόσληψή του ως νομικού συμβούλου στο πανεπιστήμιο Θεσσαλίας δεν θα ήταν η μοναδική του επαγγελματική απασχόληση και τελικώς του επεδίκασε αποζημίωση 4.800 ευρώ. *Ο Χρήστος Ηλιόπουλος είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Master of Laws. www.greekadvocate.eu bm-bioxoi@otenet.gr ktimatologiolaw@yahoo.gr