Του Χρήστου Ηλιόπουλου
Η νόμιμη μοίρα είναι το δικαίωμα που ο ελληνικός νόμος δίδει σε ορισμένους κληρονόμους, δηλ. στους πολύ στενούς συγγενείς του κληρονομουμένου, δυνάμει του οποίου δεν μπορούν να αποκλειστούν εντελώς από την κληρονομία αλλά σχεδόν πάντοτε λαμβάνουν ένα ελάχιστο ποσοστό αυτής.
Οι στενοί συγγενείς που πάντοτε λαμβάνουν ένα ποσοστό από την κληρονομία, έστω κι αν έχουν παραληφθεί από τον διαθέτη στην διαθήκη του, είναι ο/η σύζυγος, τα τέκνα και οι γονείς του διαθέτη. Αυτοί οι στενοί συγγενείς δικαιούνται, αν θελήσουν, να διεκδικήσουν το μισό από την κληρονομική μερίδα που θα ελάμβαναν, εάν δεν υπήρχε διαθήκη.
Εάν δηλαδή ο ελληνικής ιθαγενείας διαθέτης απεβίωσε και στην διαθήκη του άφησε κληρονόμο μόνο την δεύτερη σύζυγό του, ενώ παρέλειψε τα δύο τέκνα του, που είχε από τον πρώτο γάμο του, τα δύο τέκνα δικαιούνται να προσβάλουν την διαθήκη μόνο κατά το τμήμα της που περιορίζει τη νόμιμη μοίρα τους. Τα δύο τέκνα, στο παράδειγμά μας, δικαιούνται, αν θέλουν, να λάβουν έκαστο τα 3/16 της περιουσίας του διαθέτη πατρός τους, διότι εάν ο τελευταίος είχε αποβιώσει χωρίς διαθήκη, έκαστο των τέκνων του θα ελάμβανε 3/8 και η δεύτερη σύζυγος 2/8.
Τώρα που ο διαθέτης παρέλειψε να αφήσει στην διαθήκη του κάτι στα δύο τέκνα του, αυτά μπορούν να ασκήσουν το δικαίωμα της νομίμου μοίρας, ώστε έκαστο να λάβει το μισό του 3/8, δηλαδή 3/16. Εάν το πράξουν, τότε τα δύο παιδιά μαζί θα λάβουν 3/16 + 3/16 = 6/16, ενώ η δεύτερη σύζυγος, που δυνάμει της διαθήκης θα ελάμβανε το 100%, τώρα θα λάβει το υπόλοιπο, δηλαδή 10/16.
Υπάρχει περίπτωση ο διαθέτης να αφήσει με την διαθήκη του ένα περιουσιακό στοιχείο σε κάποιον, με τον περιορισμό μετά τον θάνατό του κληρονόμου, αυτό το περιουσιακό στοιχείο να μεταβιβασθεί σε κάποιον τρίτο (καταπίστευμα). Μπορεί δηλαδή ο σύζυγος, που δεν άφησε τέκνα, αλλά μόνο την σύζυγό του, να αφήσει διαθήκη με την οποία να αφήνει το μοναδικό του περιουσιακό στοιχείο, μία οικία, στην σύζυγό του, με τον όρο όμως ότι μετά τον θάνατό της αυτή δεν θα έχει την ελευθερία να την διαθέσει όπως αυτή θέλει, αλλά η οικία θα περιέλθει στον ανηψιό του συζύγου.
Η σύζυγος μπορεί να ισχυρισθεί ότι με τον περιορισμό του καταπιστεύματος προσβάλλεται η νόμιμη μοίρα της, που στο παράδειγμά μας είναι το 1/4 της οικίας. Εάν η σύζυγος διεκδικήσει την νόμιμη μοίρα της, μπορεί να αποκτήσει το 1/4 εξ αδιαιρέτου της οικίας κατά πλήρες δικαίωμα, χωρίς δηλαδή τον περιορισμό του καταπιστεύματος ότι μετά τον θάνατό της θα πρέπει να περιέλθει στον ανηψιό.
Επομένως, όταν η σύζυγος ασκήσει το δικαίωμά της στη νόμιμη μοίρα, η οικία μετά τον θάνατό της θα περιέλθει μόνο κατά τα 3/4 στον ανηψιό, ενώ κατά το 1/4 θα μπορεί η σύζυγος να το διαθέσει με δική της διαθήκη όπου θέλει.
Αν δε, η σύζυγος δεν αφήσει διαθήκη, εφόσον είχε ασκήσει το δικαίωμα στη νόμιμο μοίρα της, το 1/4 της οικίας θα περιέλθει στους δικούς της εξ αδιαθέτου κληρνόμους και όχι στον ανηψιό του συζύγου της.
Σε πολλές περιπτώσεις καταπιστεύματος δεν είναι εμφανές εάν ο δικαιούχος της νομίμου μοίρας ήσκησε ή όχι το δικαίωμά του στη νόμιμο μοίρα, με αποτέλεσμα μετά τον θάνατο του βεβαρημένου με το καταπίστευμα (δικαιούχου της νομίμου μοίρας) να προκύπτει δικαστική διαμάχη μεταξύ του καταπιστευματοδόχου και του εξ αδιαθέτου κληρονόμου του βεβαρημένου. Σ’ αυτές τις δίκες, μεγάλη σημασία έχει να διαπιστώσει το δικαστήριο εάν ο δικαιούχος της νομίμου μοίρας είχε αποδεχθεί τον περιορισμό της νομίμου μοίρας του και είχε θεωρήσει (de facto, σιωπηρώς ή ρητώς) την διαθήκη έγκυρη, ή εάν απλώς είχε επιφυλλαχθεί της ασκήσεως του δικαιώματος της νομίμου μοίρας του, ώστε να μπορεί να ασκήσει το δικαίωμα αυτό ο δικός του εξ αδιαθέτου κληρονόμος. (Απόφαση Εφετείου Αθηνών 1036/2008).
Ο Χρήστος Ηλιόπουλος είναι
Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω,
Master of Laws.
bm-bioxoi@otenet.gr
Monday, December 27, 2010
Sunday, December 19, 2010
Άκυρη πώληση λόγω δικαιοπρακτικής ανικανότητος
Του Χρήστου Ηλιόπουλου*
18-12-2010
Για να είναι νομικώς ισχυρή μία δικαιοπραξία πρέπει και τα δύο μέρη, (πωλητής και αγοραστής) να έχουν ικανότητα δικαιοπραξίας, δηλαδή να μπορούν να αντιληφθούν το είδος της συναλλαγής που πραγματοποιούν, τις συνέπειες αυτής και τις βασικές περιστάσεις της υποθέσεως.
Όταν ένας εκ των συμβαλλομένων δεν είναι σε θέση, κυρίως λόγω ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής, να αντιληφθεί πλήρως τα βασικά στοιχεία της δικαιοπραξίας που επιχειρεί, η δικαιοπραξία είναι άκυρη.
Ο νόμος ορίζει: «Η δήλωση της βούλησης είναι άκυρη αν, κατά το χρόνο που έγινε, το πρόσωπο δεν είχε συνείδηση των πράξεών του ή βρισκόταν σε ψυχική ή διανοητική διαταραχή που περιόριζε αποφασιστικά τη λειτουργία της βούλησής του».
Στην υπ’αριθ. 223/2008 απόφασή του ο Άρειος Πάγος εκλήθη να κρίνει την ορθότητα της αποφάσεως του Εφετείου που είχε ακυρώσει μία πώληση ακινήτου στα Χανιά το 2001, δεδομένης της ψυχικής διαταραχής της πωλήτριας.
Την αγωγή για την ακύρωση της πωλήσεως ήσκησε η αδελφή της πωλήτριας, η οποία είχε διορισθεί το 2002 ως δικαστική συμπαραστάτης της αδελφής της, επειδή η αδελφή (πωλήτρια) είχε κριθεί ως μη ικανή για την διαχείριση των υποθέσεών της.
Το συμβόλαιο της πωλήσεως είχε υπογραφεί το 2001 σε συμβ/φο Χανίων, με το οποίο η αδελφή είχε πωλήσει διαμέρισμα αγοραίας αξίας 50 έως 60 εκατομμυρίων δρχ. έναντι τιμήματος μόνο 23.000.000 δρχ. Η πωλήτρια είχε διαγνωσθεί ιατρικώς ότι από το 1985 έπασχε από ανίατη παρανοειδή σχιζοθυμική ψύχωση, λόγω της οποίας βρισκόταν υπό ψυχιατρική παρακολούθηση και έντονη φαρμακευτική αγωγή, νοσηλεύθηκε επανειλημμένως σε ψυχιατρικές κλινικές και κρίθηκε από την επιτροπή του ΙΚΑ ανάπηρη 67%.
Όταν διέκοπτε την θεραπευτική αγωγή, η νόσος παρουσίαζε υποτροπές με κλασσικά σχιζοφρενικά συμπτώματα, άλλοτε μανιακής και άλλοτε μελαγχολικής μορφής, ενώ παρουσίαζε τάσεις αυτοκαταστροφής και είχε αποπειραθεί να αυτοκτονήσει. Σε άλλες ωστόσο περιπτώσεις (μανιακή μορφή) αισθανόταν πολύ ικανή για κάθε ενέργεια και αισιόδοξη για το μέλλον, με αποτέλεσμα να προβαίνει σε πράξεις των οποίων τις συνέπειες δεν ήταν σε θέση να εκτιμήσει.
Οι μόνες δικαιοπραξίες που είχε τελέσει ήταν αποδοχή κληρονομίας και μεταβίβαση ποσοστών της σε κοινό ακίνητο προς μία άλλη αδελφή της.
Λίγο πριν από την πώληση του 2001, η αδελφή της πωλήτριας ενημέρωσε τόσο τον επίδοξο αγοραστή του ακινήτου όσο και την συμβολαιογράφο ότι η πωλήτρια ήταν ανίκανη για δικαιοπραξία, ωστόσο επειδή η πωλήτρια δεν είχε κηρυχθεί ακόμα υπό δικαστική συμπαράσταση (πράγμα που έγινε το 2002), η πώληση τελικώς υπεγράφη.
Με βάση τα ανωτέρω, το Εφετείο έκρινε ότι η πώληση ήταν άκυρη, λόγω ανικανότητος της πωλήτριας, εδέχθη συνεπώς την έφεση και εξαφάνισε την απόφαση του Πρωτοδικείου, που είχε δεχθεί ότι η πώληση ήταν ισχυρή.
Ο Άρειος Πάγος επεκύρωσε την ορθότητα της αποφάσεως του Εφετείου, αφού για το ουσιώδες ζήτημα της συνδρομής στο πρόσωπο της πωλήτριας καταστάσεως ψυχικής και διανοητικής διαταραχής, που περιόριζε αποφασιστικώς την λειτουργία της βουλήσεώς της, διέλαβε πλήρεις, σαφείς και μη αντιφάσκουσες μεταξύ τους αιτιολογίες.
Ο Χρήστος Ηλιόπουλος είναι
Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω,
Master of Laws.
bm-bioxoi@otenet.gr
ktimatologiolaw@yahoo.gr
18-12-2010
Για να είναι νομικώς ισχυρή μία δικαιοπραξία πρέπει και τα δύο μέρη, (πωλητής και αγοραστής) να έχουν ικανότητα δικαιοπραξίας, δηλαδή να μπορούν να αντιληφθούν το είδος της συναλλαγής που πραγματοποιούν, τις συνέπειες αυτής και τις βασικές περιστάσεις της υποθέσεως.
Όταν ένας εκ των συμβαλλομένων δεν είναι σε θέση, κυρίως λόγω ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής, να αντιληφθεί πλήρως τα βασικά στοιχεία της δικαιοπραξίας που επιχειρεί, η δικαιοπραξία είναι άκυρη.
Ο νόμος ορίζει: «Η δήλωση της βούλησης είναι άκυρη αν, κατά το χρόνο που έγινε, το πρόσωπο δεν είχε συνείδηση των πράξεών του ή βρισκόταν σε ψυχική ή διανοητική διαταραχή που περιόριζε αποφασιστικά τη λειτουργία της βούλησής του».
Στην υπ’αριθ. 223/2008 απόφασή του ο Άρειος Πάγος εκλήθη να κρίνει την ορθότητα της αποφάσεως του Εφετείου που είχε ακυρώσει μία πώληση ακινήτου στα Χανιά το 2001, δεδομένης της ψυχικής διαταραχής της πωλήτριας.
Την αγωγή για την ακύρωση της πωλήσεως ήσκησε η αδελφή της πωλήτριας, η οποία είχε διορισθεί το 2002 ως δικαστική συμπαραστάτης της αδελφής της, επειδή η αδελφή (πωλήτρια) είχε κριθεί ως μη ικανή για την διαχείριση των υποθέσεών της.
Το συμβόλαιο της πωλήσεως είχε υπογραφεί το 2001 σε συμβ/φο Χανίων, με το οποίο η αδελφή είχε πωλήσει διαμέρισμα αγοραίας αξίας 50 έως 60 εκατομμυρίων δρχ. έναντι τιμήματος μόνο 23.000.000 δρχ. Η πωλήτρια είχε διαγνωσθεί ιατρικώς ότι από το 1985 έπασχε από ανίατη παρανοειδή σχιζοθυμική ψύχωση, λόγω της οποίας βρισκόταν υπό ψυχιατρική παρακολούθηση και έντονη φαρμακευτική αγωγή, νοσηλεύθηκε επανειλημμένως σε ψυχιατρικές κλινικές και κρίθηκε από την επιτροπή του ΙΚΑ ανάπηρη 67%.
Όταν διέκοπτε την θεραπευτική αγωγή, η νόσος παρουσίαζε υποτροπές με κλασσικά σχιζοφρενικά συμπτώματα, άλλοτε μανιακής και άλλοτε μελαγχολικής μορφής, ενώ παρουσίαζε τάσεις αυτοκαταστροφής και είχε αποπειραθεί να αυτοκτονήσει. Σε άλλες ωστόσο περιπτώσεις (μανιακή μορφή) αισθανόταν πολύ ικανή για κάθε ενέργεια και αισιόδοξη για το μέλλον, με αποτέλεσμα να προβαίνει σε πράξεις των οποίων τις συνέπειες δεν ήταν σε θέση να εκτιμήσει.
Οι μόνες δικαιοπραξίες που είχε τελέσει ήταν αποδοχή κληρονομίας και μεταβίβαση ποσοστών της σε κοινό ακίνητο προς μία άλλη αδελφή της.
Λίγο πριν από την πώληση του 2001, η αδελφή της πωλήτριας ενημέρωσε τόσο τον επίδοξο αγοραστή του ακινήτου όσο και την συμβολαιογράφο ότι η πωλήτρια ήταν ανίκανη για δικαιοπραξία, ωστόσο επειδή η πωλήτρια δεν είχε κηρυχθεί ακόμα υπό δικαστική συμπαράσταση (πράγμα που έγινε το 2002), η πώληση τελικώς υπεγράφη.
Με βάση τα ανωτέρω, το Εφετείο έκρινε ότι η πώληση ήταν άκυρη, λόγω ανικανότητος της πωλήτριας, εδέχθη συνεπώς την έφεση και εξαφάνισε την απόφαση του Πρωτοδικείου, που είχε δεχθεί ότι η πώληση ήταν ισχυρή.
Ο Άρειος Πάγος επεκύρωσε την ορθότητα της αποφάσεως του Εφετείου, αφού για το ουσιώδες ζήτημα της συνδρομής στο πρόσωπο της πωλήτριας καταστάσεως ψυχικής και διανοητικής διαταραχής, που περιόριζε αποφασιστικώς την λειτουργία της βουλήσεώς της, διέλαβε πλήρεις, σαφείς και μη αντιφάσκουσες μεταξύ τους αιτιολογίες.
Ο Χρήστος Ηλιόπουλος είναι
Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω,
Master of Laws.
bm-bioxoi@otenet.gr
ktimatologiolaw@yahoo.gr
Friday, December 10, 2010
Ελλάδα: Νέα μέτρα στην φορολογία και τα εργασιακά
Του Χρήστου Ηλιόπουλου
Πέρασαν από το υπουργικό συμβούλιο και αναμένεται η ψήφισή τους από την Βουλή με ασυνήθιστα ταχείες διαδικασίες σειρά νομοσχεδίων της ελληνικής κυβερνήσεως, που στόχο έχουν τον εκσυγχρονισμό των υπηρεσιών του κράτους, την ενίσχυση του ανταγωνισμού, την ευελιξία στις εργασιακές σχέσεις (ευκολώτερες απολύσεις, μειώσεις μισθών, απόλυση χωρίς αποζημίωση σε νεοπροσληφθέντες), την αύξηση των εσόδων του κράτους, αλλά και την διόρθωση σφαλμάτων του προηγούμενου φορολογικού νομοσχεδίου.
Μεταξύ άλλων αυξάνεται από τις πρώτες ημέρες του 2011 ο μεσαίος Φόρος Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) από 11 σε 13%, κάτι που αναμένεται να επιφέρει σημαντικές αυξήσεις σε βασικά καταναλωτικά αγαθά και τρόφιμα πρώτης ανάγκης.
Ενδιαφέρον έχει για την τόνωση της αγοράς των ακινήτων η αναστολή ισχύος του «πόθεν έσχες» για την κτήση πρώτης κατοικίας. Είναι γνωστό ότι οι συναλλαγές στα ακίνητα και ιδίως στα διαμερίσματα έχουν συρρικνωθεί τα τελευταία δύο χρόνια και η κατάσταση χειροτερεύει μέρα με την ημέρα. Τα μετρητά στην τσέπη των επίδοξων αγοραστών σπανίζουν, οι τράπεζες δεν χορηγούν πλέον δάνεια, ελάχιστοι αγοράζουν και οι νέες οικοδομικές άδειες σημειώνουν μεγάλη μείωση.
Μέσα σ’ αυτό το αρνητικό κλίμα η κυβέρνηση αναγνωρίζει το λάθος της επιβολής αυστηρού «πόθεν έσχες» ακόμα και στην πρώτη κατοικία και τώρα σπεύδει να το αναστείλει για δύο έτη, με την ελπίδα να προσελκύσει αγοραστές ακινήτων που έχουν χρήματα, χωρίς πλέον να πρέπει αυτοί να αποδείξουν πού βρήκαν τα λεφτά για να αγοράσουν πρώτη κατοικία.
Σημειωτέον ότι η απαλλαγή του «πόθεν έσχες» για δύο έτη θα ισχύει μόνο για αγορά πρώτης κατοικίας έως 120 τ.μ. και αντικειμενικής αξίας έως 250.000 ευρώ.
Απογοητεύει, ωστόσο, το γεγονός ότι η απαλλαγή του φόρου πρώτης κατοικίας, που ισχύει για τους κατοίκους Ελλάδος, (Έλληνες και αλλοδαπούς) δεν ισχύει για τους Έλληνες ομογενείς κατοίκους εξωτερικού. Οι τελευταίοι συνήθως δεν έχουν πρόβλημα να αποδείξουν το «πόθεν έσχες» όταν αγοράζουν ακίνητο στην Ελλάδα, διότι δικαιολογούν την αγορά με εισαγωγή συναλλάγματος από το εξωτερικό, χωρίς την οποία η εφορία τους επιβάλει μεγάλους φόρους και πρόστιμα. Δεν απολαμβάνουν ωστόσο της απαλλαγής του φόρου πρώτης κατοικίας, πράγμα που τους καθιστά πολίτες «Β’ κατηγορίας» εν σχέσει προς τους Έλληνες της Ελλάδος αλλά και τους αλλοδαπούς κατοίκους Ελλάδος.
Τέλος, αξιοσημείωτο είναι ότι οι ομογενείς που σχεδιάζουν να επενδύσουν κάποια χρήματα μπορούν τώρα να στραφούν πιο ζεστά στα ακίνητα της Ελλάδος, τα οποία ήδη προσφέρονται σε μειωμένες τιμές, ενώ αναμένεται τους επόμενους μήνες και νέα πτώση τιμών, καθιστώντας την ελληνική αγορά των ακινήτων ιδιαιτέρως ελκυστική.
Ο Χρήστος Ηλιόπουλος είναι
Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω,
Master of Laws.
bm-bioxoi@otenet.gr
ktimatologiolaw@yahoo.gr
Πέρασαν από το υπουργικό συμβούλιο και αναμένεται η ψήφισή τους από την Βουλή με ασυνήθιστα ταχείες διαδικασίες σειρά νομοσχεδίων της ελληνικής κυβερνήσεως, που στόχο έχουν τον εκσυγχρονισμό των υπηρεσιών του κράτους, την ενίσχυση του ανταγωνισμού, την ευελιξία στις εργασιακές σχέσεις (ευκολώτερες απολύσεις, μειώσεις μισθών, απόλυση χωρίς αποζημίωση σε νεοπροσληφθέντες), την αύξηση των εσόδων του κράτους, αλλά και την διόρθωση σφαλμάτων του προηγούμενου φορολογικού νομοσχεδίου.
Μεταξύ άλλων αυξάνεται από τις πρώτες ημέρες του 2011 ο μεσαίος Φόρος Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) από 11 σε 13%, κάτι που αναμένεται να επιφέρει σημαντικές αυξήσεις σε βασικά καταναλωτικά αγαθά και τρόφιμα πρώτης ανάγκης.
Ενδιαφέρον έχει για την τόνωση της αγοράς των ακινήτων η αναστολή ισχύος του «πόθεν έσχες» για την κτήση πρώτης κατοικίας. Είναι γνωστό ότι οι συναλλαγές στα ακίνητα και ιδίως στα διαμερίσματα έχουν συρρικνωθεί τα τελευταία δύο χρόνια και η κατάσταση χειροτερεύει μέρα με την ημέρα. Τα μετρητά στην τσέπη των επίδοξων αγοραστών σπανίζουν, οι τράπεζες δεν χορηγούν πλέον δάνεια, ελάχιστοι αγοράζουν και οι νέες οικοδομικές άδειες σημειώνουν μεγάλη μείωση.
Μέσα σ’ αυτό το αρνητικό κλίμα η κυβέρνηση αναγνωρίζει το λάθος της επιβολής αυστηρού «πόθεν έσχες» ακόμα και στην πρώτη κατοικία και τώρα σπεύδει να το αναστείλει για δύο έτη, με την ελπίδα να προσελκύσει αγοραστές ακινήτων που έχουν χρήματα, χωρίς πλέον να πρέπει αυτοί να αποδείξουν πού βρήκαν τα λεφτά για να αγοράσουν πρώτη κατοικία.
Σημειωτέον ότι η απαλλαγή του «πόθεν έσχες» για δύο έτη θα ισχύει μόνο για αγορά πρώτης κατοικίας έως 120 τ.μ. και αντικειμενικής αξίας έως 250.000 ευρώ.
Απογοητεύει, ωστόσο, το γεγονός ότι η απαλλαγή του φόρου πρώτης κατοικίας, που ισχύει για τους κατοίκους Ελλάδος, (Έλληνες και αλλοδαπούς) δεν ισχύει για τους Έλληνες ομογενείς κατοίκους εξωτερικού. Οι τελευταίοι συνήθως δεν έχουν πρόβλημα να αποδείξουν το «πόθεν έσχες» όταν αγοράζουν ακίνητο στην Ελλάδα, διότι δικαιολογούν την αγορά με εισαγωγή συναλλάγματος από το εξωτερικό, χωρίς την οποία η εφορία τους επιβάλει μεγάλους φόρους και πρόστιμα. Δεν απολαμβάνουν ωστόσο της απαλλαγής του φόρου πρώτης κατοικίας, πράγμα που τους καθιστά πολίτες «Β’ κατηγορίας» εν σχέσει προς τους Έλληνες της Ελλάδος αλλά και τους αλλοδαπούς κατοίκους Ελλάδος.
Τέλος, αξιοσημείωτο είναι ότι οι ομογενείς που σχεδιάζουν να επενδύσουν κάποια χρήματα μπορούν τώρα να στραφούν πιο ζεστά στα ακίνητα της Ελλάδος, τα οποία ήδη προσφέρονται σε μειωμένες τιμές, ενώ αναμένεται τους επόμενους μήνες και νέα πτώση τιμών, καθιστώντας την ελληνική αγορά των ακινήτων ιδιαιτέρως ελκυστική.
Ο Χρήστος Ηλιόπουλος είναι
Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω,
Master of Laws.
bm-bioxoi@otenet.gr
ktimatologiolaw@yahoo.gr
Subscribe to:
Posts (Atom)
