Κληρονομιά μόνο με χρέη; Όχι, ευχαριστώ!

Το να είσαι κληρονόμος είναι, συνήθως, καλό πράγμα. Ενίοτε, ωστόσο, μπορεί να είναι μία ανεπιθύμητη εξέλιξη. Αυτό το τελευταίο συμβαίνει όταν η κληρονομιά που κάποιος δικαιούται δεν έχει ουσιαστική αξία, δεν έχει δηλαδή θετικό περιεχόμενο, αλλά έχει μόνο χρέη, ή τα χρέη της κληρονομίας (το παθητικό) είναι περισσότερα από το ενεργητικό της.
Την κληρονομιά ή το μερίδιο (ποσοστό) μίας κληρονομιάς την δικαιούσαι, δεν υποχρεούσαι να την λάβεις. Με άλλα λόγια, η κληρονομιά είναι κάτι που συνήθως ο κληρονόμος αποδέχεται, όχι όμως σε όλες τις περιπτώσεις. Ο κληρονόμος δικαιούται να αποδεχθεί την κληρονομία, όπως δικαιούται και να την αποποιηθεί, δηλαδή να αρνηθεί να την λάβει.
Κατά το ελληνικό δίκαιο εάν περάσουν τέσσερις μήνες από τον θάνατο του κληρονομουμένου, ή από την ημέρα που ο κληρονόμος έμαθε περί της κληρονομίας που δικαιούται, χωρίς ο κληρονόμος να την αποποιηθεί, τότε θεωρείται ότι την έχει αποδεχθεί. Για όσους κληρονόμους κατοικούν εκτός Ελλάδος, αλλά και στις περιπτώσεις που ο κληρονομούμενος απεβίωσε στο εξωτερικό, η παραπάνω προθεσμία είναι δώδεκα μήνες.
Στην περίπτωση λοιπόν που οι κληρονόμοι είναι δύο τέκνα του κληρονομουμένου και ο ένας επιθυμεί να παραιτηθεί του μεριδίου του που είναι 50%, ώστε ο άλλος αδελφός να λάβει το 100% της κληρονομίας, αυτός που θέλει να παραιτηθεί πρέπει να το πράξει με αποποίηση κληρονομίας εντός τεσσάρων μηνών, εάν κατοικεί στην Ελλάδα, ή εντός δώδεκα μηνών, εάν είναι κάτοικος εξωτερικού.
Εντός των ιδίων προθεσμιών πρέπει να αποποιηθεί και εκείνος που δεν θέλει την κληρονομία, επειδή υπάρχουν χρέη μεγαλύτερα από το ενεργητικό της. Εάν δεν γίνει αποποίηση εντός των άνω προθεσμιών, τότε θεωρείται ότι έχει γίνει σιωπηρή αποδοχή της κληρονομίας και ο κληρονόμος πρέπει να εξοφλήσει τα χρέη της κληρονομίας ακόμα και από την δική του, ατομική περιουσία.
Η αποποίηση της κληρονομίας γίνεται με δήλωση που υποβάλλει ο κληρονόμος στον γραμματέα του Πρωτοδικείου στην Ελλάδα, ή στον Πρόξενο της Ελλάδος, εάν ο κληρονόμος κατοικεί στο εξωτερικό. Στην περίπτωση που κάποιος αποποιείται μίας κληρονομίας, πρέπει να φροντίσει ώστε να αποποιηθούν της κληρονομίας και τα ανήλικα τέκνα του, άλλως υπάρχει κίνδυνος τα ανήλικα τέκνα να εμπλακούν σε διαδικασίες απογραφής, δικαστικών αποφάσεων, δηλώσεων στην εφορία και συμβολαιογραφικών πράξεων για να αποφύγουν την καταχρεωμένη κληρονομιά που οι γονείς τους αποποιήθηκαν για τους εαυτούς τους, δεν ήξεραν όμως ότι έπρεπε να αποποιηθούν και για λογαριασμό των ανηλίκων τέκνων τους.
Εάν ο κληρονόμος δεν είναι σίγουρος για το αν τα χρέη της κληρονομίας είναι μεγαλύτερα από το ενεργητικό αυτής, δικαιούται να προβεί, εντός των ανωτέρω προθεσμιών, σε δήλωση αποδοχής της κληρονομίας με απογραφή, που σημαίνει ότι θα πάρει την κληρονομιά μόνο εάν το ενεργητικό είναι μεγαλύτερο του παθητικού, ενώ αν τα χρέη είναι περισσότερα, τότε δεν θα υποχρεούται να τα πληρώσει από την ατομική του περιουσία.
Η διαδικασία της αποδοχής με απογραφή απαιτεί προσοχή στους νομικούς χειρισμούς, διότι πρέπει εντός μικρών και αυστηρών προθεσμιών να ολοκληρωθεί η διαδικασία της απογραφής, δηλαδή της καταγραφής και εκτίμησης των στοιχείων της κληρονομίας για να αποδειχθεί εάν τα χρέη είναι μεγαλύτερα του ενεργητικού ή όχι.
Τα ανήλικα τέκνα που κληρονομούν, έχουν πάντοτε το ευεργέτημα της απογραφής, ώστε να μην βρεθούν να οφείλουν από κληρονομία με χρέη που έλαβαν. Πρέπει όμως και τα ανήλικα να συντάξουν απογραφή, το αργότερο έως και ένα έτος από την ενηλικίωσή τους, άλλως θα πρέπει να πληρώσουν τα χρέη της κληρονομίας.
Εάν κάποιος είναι κληρονόμος με απογραφή, δεν δικαιούται να αποκρούσει αγωγή ή διαταγή πληρωμής ενός δανειστή της κληρονομίας. Η αγωγή ή η διαταγή πληρωμής του δανειστή θα γίνει δεκτή από το δικαστήριο. Ωστόσο, η εκτέλεση της δικαστικής απόφασης μπορεί να γίνει μόνο επί των περιουσιακών στοιχείων της κληρονομίας και όχι επί των περιουσιακών στοιχείων του κληρονόμου με απογραφή. (Απόφαση Αρείου Πάγου υπ’ αριθ. 631/2009).

Ο Χρήστος Ηλιόπουλος είναι
Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω,
Master of Laws.
bm-bioxoi@otenet.gr