Σύμφωνο συμβίωσης στην Ελλάδα και διαζύγιο στα δύο χρόνια διάστασης των συζύγων

Μεγάλες αλλαγές επέφερε στο οικογενειακό δίκαιο πρόσφατος νόμος στην Ελλάδα. Επιγραμματικώς, η μία εκ των σημαντικών αλλαγών είναι η πρόβλεψη ότι διαζύγιο μπορεί να παίρνει πλέον ο ένας εκ των συζύγων εάν αποδείξει στο δικαστήριο ότι ζει χωριστά από τον σύζυγό του για χρονικό διάστημα δύο μόνο ετών.
Μέχρι σήμερα το διάστημα της διάστασης που απαιτούσε ο νόμος για να εκδοθεί διαζύγιο ήταν τέσσερα έτη. Με το νέο νόμο το διάστημα αυτό περιορίζεται στο μισό, επομένως το διαζύγιο γίνεται ευκολώτερο σε περίπτωση διάστασης των συζύγων, όταν ο ένας επιθυμεί την λύση του γάμου, αλλά ο άλλος δεν συμφωνεί στο διαζύγιο.
Είναι δεδομένο ότι εάν και οι δύο σύζυγοι συμφωνούν στο διαζύγιο, καταφεύγουν στην λύση του συναινετικού διαζυγίου, χωρίς αντιδικία, αρκεί να έχουν μείνει παντρεμένοι τουλάχιστον για ένα έτος. Εάν, όμως, ο ένας εκ των συζύγων δεν επιθυμεί διαζύγιο, ο άλλος σύζυγος μπορεί, παρά την άρνηση του άλλου, να ασκήσει αγωγή στο δικαστήριο και να επιτύχει την λύση του γάμου τους, εφόσον αποδείξει στο δικαστήριο ότι βρίσκονται σε διάσταση για τουλάχιστον δύο έτη.
Σημειώνεται ότι τα δύο έτη πρέπει να έχουν συμπληρωθεί κατά την ημέρα συζήτησης της υπόθεσης στο δικαστήριο. Αυτό σημαίνει ότι αγωγή διαζυγίου λόγω διετούς διάστασης μπορεί να κατατεθεί ακόμα και μετά από 12 ή 18 μήνες διάστασης των συζύγων, αρκεί κατά την ημερομηνία της δίκης να έχουν συμπληρωθεί τα δύο χρόνια διάστασης.
Η άλλη μεγάλη αλλαγή στο οικογενειακό δίκαιο είναι η εισαγωγή στην ελληνική έννομη τάξη του θεσμού του συμφώνου συμβίωσης, για ετερόφυλα ζευγάρια. Το σύμφωνο συμβίωσης είναι μία συμφωνία δύο προσώπων, άνδρα και γυναίκας (όχι δύο ανδρών, ούτε δύο γυναικών), ότι θέλουν να ζουν μαζί, αλλά δεν θέλουν να συνάψουν γάμο μεταξύ τους. Η σύμβαση αυτή υπογράφεται, μόνο αυτοπροσώπως, από τους δύο συμβαλλομένους, ενώπιον συμβολαιογράφου και καταχωρίζεται στο Ληξιαρχείο.
Δεν μπορεί κάποιος να συνάψει σύμφωνο συμβίωσης εάν είναι ήδη παντρεμένος, ούτε εάν έχει ήδη συνάψει σύμφωνο συμβίωσης με άλλο πρόσωπο. Δεν επιτρέπεται σύμφωνο συμβίωσης μεταξύ συγγενών μέχρι πρώτα ξαδέρφια.
Το σύμφωνο συμβίωσης λύεται όταν και οι δύο συμβιούντες υπογράψουν αυτοπροσώπως σε συμβολαιογράφο την λύση του συμφώνου και την καταθέσουν στο Ληξιαρχείο. Μπορεί όμως και ο ένας εκ των δύο συμβιούντων να υπογράψει σε συμβολαιογράφο μονομερή λύση του συμφώνου και να την κοινοποιήσει με δικαστικό επιμελητή στον άλλον.
Το σύμφωνο συμβίωσης λύεται αυτοδικαίως εάν οι συμβιούντες συνάψουν γάμο μεταξύ τους, ή έστω ένας εξ αυτών συνάψει γάμο με τρίτον.
Το σύμφωνο συμβίωσης δεν μεταβάλλει το επώνυμο των συμβληθέντων. Ο καθένας μπορεί, εφόσον συγκατατίθεται ο άλλος, να χρησιμοποιεί στις κοινωνικές σχέσεις το επώνυμο του άλλου ή να το προσθέτει στο δικό του.
Τέκνο που γεννήθηκε κατά την διάρκεια του συμφώνου συμβίωσης, ή εντός τριακοσίων ημερών από την λύση ή την ακύρωσή του, τεκμαίρεται ότι έχει πατέρα τον άνδρα με τον οποίο η μητέρα κατήρτισε το σύμφωνο. Το τεκμήριο βεβαίως μπορεί να ανατραπεί με αμετάκλητη δικαστική απόφαση, που θα ορίζει ότι το παιδί έχει άλλον πατέρα.
Εάν ένας εκ των συμβληθέντων στο σύμφωνο συμβίωσης αποβιώσει χωρίς να αφήσει διαθήκη, ο άλλος συμβληθείς κληρονομεί το ένα έκτο της περιουσίας που άφησε ο θανών, εάν υπάρχουν και παιδιά ή γονείς του θανόντος, ενώ κληρονομεί το ένα τρίτο, εάν δεν υπάρχουν παιδιά ή γονείς, αλλά άλλοι συγγενείς (π.χ. αδέλφια του θανόντος κλπ.). Εάν δεν υπάρχει κανένας συγγενής του κληρονομουμένου, εκείνος που είχε συνάψει σύμφωνο συμβίωσης με τον θανόντα, λαμβάνει όλη την κληρονομία του.
Εάν ο ένας εκ των συμβιούντων αφήσει διαθήκη, με την οποία δεν αφήνει τίποτα στον άλλον, εκείνος έχει δικαίωμα νομίμου μοίρας στο μισό της εξ αδιαθέτου μερίδας του, όπως συμβαίνει και μεταξύ των συζύγων που έχουν συνάψει γάμο.
Ο νέος νόμος περιλαμβάνει ασφαλώς πολλές λεπτομερείς διατάξεις, που δεν μπορούν να αναλυθούν στο παρόν άρθρο, το οποίο αποτελεί μία περιληπτική αναφορά των βασικών αλλαγών και καινοτομιών της νέας νομοθεσίας στην Ελλάδα στο οικογενειακό δίκαιο.

Ο Χρήστος Ηλιόπουλος είναι
Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω,
Master of Laws.
e-mail: bm-bioxoi@otenet.gr