Πώς κερδίζουμε χρόνο και χρήμα σε κληρονομιά

Όταν πρέπει κάποιος να αποδεχθεί μία κληρονομιά στην Ελλάδα, ενώ αυτός βρίσκεται στο εξωτερικό, υπάρχουν συνήθως δύο τρόποι να ολοκληρώσει τις διαδικασίες και να μεταβιβάσει το ή τα ακίνητα, ή το ποσοστό των ακινήτων στο όνομά του, ή να πάρει τα μετρητά από τον τραπεζικό λογαριασμό. Είτε αποφασίζει να έρθει ο ίδιος στην Ελλάδα και να παραμείνει μερικούς μήνες, όσο δηλαδή απαιτείται για να ολοκληρωθούν οι νομικές διαδικασίες, είτε υπογράφει πληρεξούσιο στην χώρα διαμονής του (στο Προξενείο ή σε συμβολαιογράφο), με το οποίο παρέχει πληρεξουσιότητα σε δικηγόρο ή σε έμπιστο συγγενή ή φίλο στην Ελλάδα, για να κάνει εκείνος τις ενέργειες για λογαριασμό του κληρονόμου, ο οποίος δεν χρειάζεται πλέον να έρθει αυτοπροσώπως στην Ελλάδα.
Αναλόγως του αριθμού των κληρονόμων, της γνώσεως ή μη όλων των στοιχείων της κληρονομίας, της υπάρξεως ή μη διαθήκης και της συμφωνίας ή μη των κληρονόμων για κοινή αποδοχή ή κληρονομητήριο, υπάρχουν πολλά σενάρια επίλυσης των νομικών θεμάτων και συχνά διαφορετικές επιλογές, για το πώς θα γίνουν οι μεταβιβάσεις μεταξύ συγγενών, ποιός από τους κληρονόμους θα καταλήξει να έχει ολόκληρο ένα περιουσιακό στοιχείο κλπ.
Μία όχι σπάνια περίπτωση είναι εκείνη κατά την οποία αποβιώνει ένας σύζυγος και αφήνει δύο τέκνα και τον άλλο σύζυγο, χωρίς να έχει αφήσει διαθήκη. Η περιουσία αποτελείτο μόνο από ένα ακίνητο στην Ελλάδα, ας πούμε στην Χαλκιδική.
Κατά το ελληνικό δίκαιο, ο επιζών σύζυγος δικαιούται το 1/4 ή τα 2/8 του μοναδικού ακινήτου, ενώ το καθένα από τα δύο τέκνα δικαιούται από 3/8 του ακινήτου. Εάν οι κληρονόμοι επιθυμούν να αποδεχθούν την κληρονομία κατά τα μερίδιά τους και να διατηρήσουν το ποσοστό τους στο μέλλον, προβαίνουν σε αποδοχή κληρονομίας ή αιτούνται στο δικαστήριο την έκδοση κληρονομητηρίου και αφήνουν ακολούθως τα ποσοστά τους στο ακίνητο ως έχουν, είτε εκμισθώνοντάς το, είτε διατηρώντας την κατοχή του για χρήση από όλη την οικογένεια όταν επισκέπτονται την Ελλάδα.
Μία διαφορετική, ωστόσο, επιλογή των κληρονόμων στο παράδειγμά μας μπορεί να είναι ο επιζών σύζυγος και το ένα τέκνο να θέλουν να μεταβιβάσουν τα μερίδιά τους στο άλλο τέκνο, ώστε το τελευταίο να γίνει ο κύριος στο 100% του ακινητου στην Χαλκιδική.
Για να πετύχουν την ανωτέρω λύση, υπάρχουν δύο οδοί. Η μία είναι να αποδεχθούν όλοι το μερίδιό τους και ακολούθως ο μεν επιζών γονέας να μεταβιβάσει στο τέκνο του με γονική παροχή τα 2/8 και το άλλο τέκνο στον αδελφό του με δωρεά τα δικά του 3/8 και έτσι το ένα τέκνο να βρεθεί με το 100% του ακινήτου, αφού έχει και το δικό του μερίδιο των 3/8.
Μία άλλη οδός για να επιτευχθεί η ίδια λύση είναι ο πατέρας και το τέκνο που δεν επιθυμούν να κρατήσουν το μερίδιό τους να αποποιηθούν της κληρονομίας, ενώ το άλλο τέκνο, που όλοι επιθυμούν να λάβει ολόκληρο το ακίνητο, να αποδεχθεί το 100% της κληρονομίας του θανόντος γονέα, εφόσον αυτή είναι η επιθυμία και των τριών κληρονόμων.
Με την λύση αυτή επιτυγχάνεται η μεταβίβαση του 100% του ακινήτου με μία μόνο συμβολαιογραφική πράξη, την αποδοχή κληρονομίας και γλιτώνει η οικογένεια τα δύο πρόσθετα συμβόλαια της δωρεάς και της γονικής παροχής.
Ωστόσο, η λύση αυτή προϋποθέτει ότι ισχύουν ορισμένοι παράγοντες, όπως ότι ο φόρος κληρονομίας είναι είτε μηδενικός, είτε πολύ μικρός, διότι εάν ο φόρος αυτός είναι πολύ μεγάλος, μπορεί να μην συμφέρει να αποδεχθεί ένας μόνο κληρονόμος (το τέκνο), αλλά μπορεί να είναι καλύτερο να αποδεχθεί και το άλλο τέκνο και ο πατέρας, διότι οι τρεις τους θα έχουν μεγαλύτερο αφορολόγητο.
Η ίδια λύση απαιτεί επίσης έγκαιρη αποποίηση της κληρονομίας, εντός δώδεκα μηνών από τον θάνατο του κληρονομουμένου γονέα, εάν κάποιος από την οικογένεια μένει εκτός Ελλάδος ή ο κληρονομούμενος διέμενε και απεβίωσε εκτός Ελλάδος.
Γίνεται αντιληπτό ότι οι ανωτέρω λύσεις είναι μερικές μόνο από τις πολλές νομικές επιλογές που προβλέπει το ελληνικό δίκαιο. Το ποιά επιλογή είναι η καλύτερη ή εκείνη που επιθυμούν όλοι οι κληρονόμοι μπορεί να διαπιστωθεί ατομικώς σε κάθε ειδική υπόθεση, αφού δεν υπάρχουν «μαγικές» λύσεις που να καλύπτουν όλες τις κληρονομικές υποθέσεις, διότι οι προθέσεις των μελών των οικογενειών δεν είναι πάντοτε οι ίδιες, ούτε οι συνθήκες ισχύουν κατά τον ίδιο τρόπο.

Ο Χρήστος Ηλιόπουλος είναι
Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω,
Master of Laws.
bm-bioxoi@otenet.gr
ktimatologiolaw@yahoo.gr