Πότε παραγράφεται το δικαίωμα για ακύρωση διαθήκης

Πότε παραγράφεται το δικαίωμα για ακύρωση διαθήκης Του Χρήστου Ηλιόπουλου* 18 Ιουλίου 2018 Η ύπαρξη διαθήκης και το αν αυτή είναι ισχυρή ή όχι αποτελεί αιτία δικαστικών διενέξεων, συχνά μεγάλης εντάσεως και διάρκειας. Εάν μάλιστα υπάρχουν περισσότερες από μία διαθήκες του ιδίου προσώπου, τότε μπορεί να υπάρξει περαιτέρω αμφισβήτηση των νομικών σχέσεων του διαθέτη – κληρονομουμένου και των κληρονόμων του και καθένας που έχει έννομο συμφέρον υιοθετεί τη νομική άποψη που τον συμφέρει και αυτήν υποστηρίζει στο δικαστήριο. Ο βασικός κανόνας εάν υπάρχουν περισσότερες από μία διαθήκες, είναι ότι σε περίπτωση συγκρούσεως των διατάξεων των διαθηκών, υπερισχύει η μεταγενέστερη, δηλαδή η πιο πρόσφατη χρονικώς. Εάν όμως οι διατάξεις τους δεν συγκρούονται μεταξύ τους, όλες οι διαθήκες μπορούν να ισχύσουν κανονικά χωρίς η μία να επηρεάζει το κύρος της άλλης. Αυτό που πρέπει να γνωρίζει ο μέσος πολίτης που δεν είναι δικηγόρος είναι ότι σε μερικές περιπτώσεις η προθεσμία για την προσβολή διαθήκης είναι δύο χρόνια από τον χρόνο δημοσίευσής της. Μετά την πάροδο της διετίας, η διαθήκη δεν μπορεί να ακυρωθεί. Σε άλλες όμως περιπτώσεις, η διαθήκη μπορεί να προσβληθεί ως πλαστή ή να υποστηριχθεί ότι ο διαθέτης δεν καταλάβαινε τι έγραφε λόγω ασθενείας, χωρίς χρονικό περιορισμό, δηλαδή ακόμα και μετά την πάροδο των δύο ετών από την δημοσίευσή της. Η διαθήκη μπορεί να προσβληθεί για να ακυρωθεί εντός αποκλειστικής προθεσμίας δύο ετών από την δημοσίευσή της στις περιπτώσεις της πλάνης, απάτης και απειλής, δηλαδή όταν υπάρχει ισχυρισμός από εκείνον που θέλει να ακυρώσει την διαθήκη ότι αυτή συνετάγη εκ πλάνης, απάτης ή απειλής. Με τον όρο πλάνη, εννοούμε πλάνη του διαθέτη περί τα πράγματα, π.χ. εάν δεν γνώριζε την ύπαρξη ή τον θάνατο κάποιου προσώπου που κατονομάζει ή αποσιωπά στην διαθήκη του κ.α. Απάτη μπορεί να είναι η παράσταση ψευδών γεγονότων προς τον διαθέτη ως δήθεν αληθών, που έχουν τόσο μεγάλη σημασία, ώστε να επηρεασθεί και να συντάξει διαθήκη με συγκεκριμένο περιεχόμενο και τιμώμενους, ενώ εάν γνώριζε την αλήθεια δεν θα το έπραττε. Ωστόσο, απλές υποκριτικές εκδηλώσεις αφοσίωσης και αγάπης προς τον διαθέτη από τρίτο πρόσωπο με σκοπό να το περιλάβει ο διαθέτης στην διαθήκη του, συνήθως δεν θεωρούνται απάτη και άρα δεν στοιχειοθετούν λόγο ακυρώσεως της διαθήκης λόγω απάτης. Απειλή είναι η διαμόρφωση του περιεχομένου της διαθήκης του διαθέτη όχι με την αληθινή του βούληση, αλλά διά της βίας, πραγματικής ή ψυχολογικής, που τρίτοι μπορεί να ασκήσουν επί του διαθέτη με σκοπό να τον υποχρεώσουν να συντάξει διαθήκη με περιεχόμενοι που δεν επιθυμεί, αλλά εξαναγκάζεται να γράψει. Ακυρώσιμη διαθήκη μόνο εντός δύο ετών από την δημοσίευσή της μπορεί να υπάρχει και όταν έχει παραλειφθεί μεριδούχος, δηλ. κάποιος συγγενής που λαμβάνει οπωσδήποτε μερίδιο έστω κι αν δεν αναφέρεται στην διαθήκη, αλλά και όταν ο γάμος του διαθέτη ήταν άκυρος ή λύθηκε όσο ζούσε ή είχε βάσιμο λόγο διαζυγίου και είχε ασκήσει σχετική αγωγή. Η παραγραφή στα δύο χρόνια για ακύρωση διαθήκης που ισχύει στις ανωτέρω περιπτώσεις, δεν ισχύει σε άλλες περιπτώσεις, στις οποίες η αγωγή για ακύρωση διαθήκης μπορεί να ασκηθεί και μετά την πάροδο των δύο ετών. Αυτές οι περιπτώσεις είναι όταν αμφισβητείται η γνησιότητα της γραφής και της υπογραφής του διαθέτη στην διαθήκη (δηλ. ότι η διαθήκη είναι πλαστή) και όταν υπάρχει ισχυρισμός ότι ο διαθέτης δεν είχε δικαιοπρακτική ικανότητα, λόγω π.χ. ασθένειας. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις η προσβολή της διαθήκης μπορεί να γίνει και μετά την πάροδο των δύο ετών από την δημοσίευσή της. . *Ο Χρήστος Ηλιόπουλος είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Master of Laws. www.greekadvocate.eu bm-bioxoi@otenet.gr