Αγωγή διανομής και ένσταση ιδίας κυριότητος εναγομένου

Διανομή ενός ακινήτου δύναται να λάβει χώρα όταν το ίδιο ακίνητο ανήκει σε περισσοτέρους του ενός κυρίους, οπότε μιλάμε για περισσοτέρους του ενός συνιδιοκτήτες του ιδίου ακινήτου. Διανομή μπορεί να ζητήσει οιοσδήποτε εκ των συγκυρίων του ακινήτου, ακόμα κι αν δεν έχει την πλειοψηφία, ακόμα δηλαδή κι αν έχει στην κυριότητά του ένα μικρό μερίδιο του κοινού ακινήτου. Μπορεί δηλαδή κι εκείνος που είναι κύριος του 10% ή του 20% να ασκήσει αγωγή διανομής, αιτούμενος την διανομή.
Η αγωγή διανομής δύσκολα μπορεί να αντικρουσθεί από τον εναγόμενο για να απορριφθεί. Η συνήθης άρνηση του εναγομένου είναι όχι να μην γίνει καθόλου η διανομή, αλλά να γίνει με άλλον τρόπο, διαφορετικό από εκείνον που προτείνει ο ενάγων στην αγωγή του. Δηλαδή, να μην γίνει διανομή με κατασκευή μίας οικοδομής με τέσσερις ορόφους, αλλά να κατασκευασθούν δύο οικοδομές στο οκόπεδο. Ή να μην πωληθεί το κοινό ακίνητο σε πλειστηριασμό, αλλά να γίνει αυτούσια διανομή με σύσταση καθέτων ιδιοκτησιών κλπ.
Μία περίπτωση στην οποία ο εναγόμενος μπορεί επιτυχώς να αποκρούσει την αγωγή διανομής είναι όταν προβάλλει ένσταση ιδίας κυριότητος. Στην περίπτωση αυτή ο εναγόμενος αρνείται ότι υφίσταται συκγυριότητα με τον ενάγοντα στο ίδιο ακίνητο, ισχυριζόμενος ότι το ακίνητο είναι ολόκληρο δικό του, κατά 100%, οπότε δεν υφίσταται κοινωνία δικαιώματος, ούτε συνεπώς δυνατότητα διανομής.
Μία τέτοια περίπτωση μπορεί να είναι η εξής: Ο πατέρας της οικογενείας είχε στην κυριότητά του δύο ακίνητα, ένα διώοροφο σπίτι και ένα κτήμα με ελιές και είχε δύο τέκνα. Απεβίωσε δε το έτος 2004 χωρίς να αφήσει διαθήκη, ενώ η σύζυγός του είχε προαποβιώσει. Ο ένας υιός, ο Α, που είχε μεταναστεύσει στην Νέα Ζηλανδία, θεώρησε ότι αφού ο πατέρας τους δεν άφησε διαθήκη, κληρονόμησε αυτός με τον αδελφό του Β, το 50% εξ αδιαιρέτου στα δύο ακίνητα του πατέρα τους, στο σπίτι και στο κτήμα με τις ελιές. Για τον λόγο αυτόν προέβη σε αποδοχή κληρονομίας όπου απεδέχθη το 50% εξ αδιαιρέτου των δύο αυτών ακινήτων.
Ο άλλος υιός, ο Β, είχε μείνει στην Ελλάδα και καλλιεργούσε το κτήμα με τις ελιές. Αυτός υποστήριξε ότι το σπίτι κληρονομήθηκε από τους δύο αδελφούς κατά 50% έκαστος. Το κτήμα όμως με τις ελιές δεν αποτελεί μέρος της κληρονομίας του πατέρα τους, διότι ο πατέρας τους του το είχε δωρήσει με άτυπη δωρεά το έτος 1970 και έτσι το 1990, μετά δηλαδή από είκοσι χρόνια συνεχούς καλλιέργειας και νομής του κτήματος με διάνοια κυρίου, ο Β’ το απέκτησε κατά πλήρη κυριότητα και δεν ανήκε στην κληρονομία του πατρός τους που απεβίωσε το 2004. Ο Β συνεπώς ισχυρίσθηκε ότι το μόνο κοινό ακίνητο που έχει κληρονομήσει με τον αδελφό του Α είναι το σπίτι, ενώ το κτήμα το έχει κατά 100% δικό του.
Ο Α άσκησε στα δικαστήρια στην Ελλάδα αγωγή διανομής, για την διανομή του κτήματος με τις ελιές, με το σκεπτικό ότι αυτός και ο αδελφός του Β’ είναι από 50% έκαστος συγκύριοι στο κτήμα. Ο Β απάντησε στην αγωγή ισχυριζόμενος ότι το κτήμα δεν είναι κοινό ακίνητο, που να υπόκειται σε διανομή μεταξύ τους, αλλά του ανήκει κατά 100%, αφού το απέκτησε με χρησικτησία, μετά την επί εικοσαετία νομή (κατοχή με διάνοια κυρίου), κατόπιν της ατύπου δωρεάς του πατρός τους προς αυτόν το 1970.
Το δικαστήριο θα εκτιμήσει τα έγγραφα, τους μάρτυρες, τις ένορκες βεβαιώσεις και κάθε άλλο αποδεικτικό μέσο και θα καταλήξει αναλόγως στο συμπέρασμα αν πράγματι οι ενέργειες που έκανε ο Β συνιστούν άσκηση νομής επί του κτήματος, δηλαδή κατοχή διανοία κυρίου επί μία εικοσαετία, οπότε θα δεχθεί την ένσταση της ιδίας κυριότητος από τον εναγόμενο Β και θα απορρίψει την αγωγή διανομής, ή αν ο Β δεν έλαβε ποτέ το κτήμα στην κατοχή του διανοία κυρίου από τον πατέρα τους με άτυπη δωρεά και το κτήμα παρέμεινε στην κυριότητα του πατρός έως τον θάνατό του το 2004, οπότε και περιελήφθη στην κληρονομία του, κληρονομήθηκε κατά 50% από τα δύο του παιδιά Α και Β και άρα τώρα η αγωγή διανομής του Α θα γίνει δεκτή.
Στην υπ’αριθ. 2298/2009 απόφασή του επί παρομοίων περιστατικών, ο Άρειος Πάγος εδέχθη ότι ο εναγόμενος είχε ασκήσει νομή επί εικοσαετία επί του επιδίκου ακινήτου με επίσκεψη του ακινήτου, επίβλεψη, δενδροφύτευση και καλλιέργειά του με κηπευτικά και οπωροφόρα δέντρα, καθώς και κατασκευή εντός αυτού αποθηκευτικού χώρου, είχε επομένως αποκτήσει την κυριότητα αυτού κατά 100% με έκτακτή χρησικτησία και επομένως η αγωγή διανομής ορθώς απερρίφθη από το Εφετείο, δεδομένου ότι δεν υπήρχε κοινό προς διανομή ακινήτο, αφού αυτό ανήκε ολόκληρο κατά 100% στον εναγόμενο.

Ο Χρήστος Ηλιόπουλος είναι
Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω,
Master of Laws.
ktimatologiolaw@yahoo.gr